Goede bekkenbodem helpt tegen pijn bij vrijen, bij vrouwen en mannen

• De buikholte wordt afgesloten, zodat buikorganen niet naar buiten komen
• U niet ongewenst urine en ontlasting verliest
• U kunt plassen en ontlasting kunt hebben als u dat wilt
• U seks (gemeenschap) kunt hebben.

Niet alleen vrouwen kunnen last ondervinden van een niet goed werkende bekkenbodem. Bij mannen komen problemen met de bekkenbodem ook voor. De functie van de bekkenbodem bij mannen en vrouwen is namelijk gelijk, al zijn de vorm en bouw van de urinewegen en geslachtsorganen natuurlijk wel anders. Bijvoorbeeld: mannen hebben een prostaat, en voor het goed functioneren van de prostaat is de juiste aansturing van de bekkenbodem belangrijk. Ook is een goed werkende bekkenbodem essentieel voor het krijgen van een erectie.

Bij mannen is deze spiergroep echter minder kwetsbaar, omdat zij geen vagina hebben.
Meestal zijn bij hen de klachten het gevolg van een te gespannen bekkenbodemspier. Hieronder kunt u hier meer over lezen.

Er bestaan verschillende oorzaken voor een (te) slappe bekkenbodem

• Door een bevalling kunnen zenuwen die de bekkenbodemspieren aansturen beschadigd raken.
• Bindweefsel dat deel uitmaakt van de bekkenbodem kan door een bevalling verzwakken. 
• Op oudere leeftijd worden de bekkenbodemspieren zwakker, net als de andere spieren. Dit komt voor een groot deel doordat veel vrouwen en mannen de spieren minder intensief  gebruiken. Bij vrouwen nemen de spieren ook in kracht af, ook doordat de vrouwelijke  hormonen na de overgang afnemen.
• Lichamelijk zwaar werk, overgewicht en veelvuldig hoesten (als gevolg van roken of longaandoeningen) zorgen voor langdurige overbelasting van de bekkenbodem.
• Bij sommige mensen is er een aangeboren zwakte van bindweefsel. Zij hebben ook meer kans om last te krijgen van spataderen of breuken.
   

Mogelijke klachten bij verzwakte bekkenbodemspieren
 

• Ongewenst urineverlies
• Een verzakking
• Soms is het moeilijk goed uit te plassen of is er sprake van vaak of snel aandrang hebben om te plassen
• Voortdurend last van blaasontstekingen
• Problemen met het ophouden van de ontlasting of juist obstipatie of verstopping
• Seksuele problemen

Mogelijke seksuele problemen bij vrouwen met zwakke bekkenbodemspieren
 

• Bij een te slappe bekkenbodem kunnen er verschillende problemen ontstaan op seksueel gebied.
• De vagina-ingang kan te wijd zijn waardoor vrouwen er weinig of geen gevoel meer in hebben.
• Het kan moeilijker zijn om tot een orgasme te komen.
• Ook urineverlies tijdens het vrijen of bij een orgasme kan een lastig probleem zijn.
• Als er sprake is van een verzakking kan de gemeenschap moeilijk en pijnlijk zijn.
   

Om klaar te komen, een orgasme te krijgen, is het nodig dat men volledig ontspannen is. Een te gespannen bekkenbodem kan leiden tot problemen met het krijgen van een orgasme.

Als een vrouw haar bekkenbodem (onbewust) teveel aanspant kan dat ook leiden tot een branderige of schrijnende pijn bij de ingang van de vagina, voor, tijdens of na de gemeenschap. Het inbrengen van een tampon of een vinger, gemeenschap hebben of inwendig onderzoek kost dan moeite en doet zeer. Het kan er toe leiden dat penetratie moeilijk is, en soms zelfs onmogelijk. We noemen dit verschijnsel ‘vaginisme’.  Bij vaginisme reageert het lichaam afwijzend op penetratie, ook al wil de dame dit graag. De dame krijgt het gevoel dat ze "te nauw" is. Dit "nauwe gevoel" en de pijnklachten zijn vaak zowel oorzaak als gevolg van het (onbewuste) aanspannen van de bekkenbodemspieren.
Vrouwen kunnen hier last van krijgen, ook als ze eerder zonder problemen seksueel actief waren. 

De relatie kan door het vaginistisch reageren flink onder druk komen te staan. Vrouwen voelen zich vaak schuldig en vinden het moeilijk om erover te praten. Ze kunnen bang zijn dat hun man een andere vrouw zal gaan zoeken waarmee ze wel gemeenschap kunnen hebben. Ook voor mannen kan het een probleem opleveren, omdat zij zich in hun mannelijkheid aangetast voelen. Sommige mannen voelen zich verdrietig en gefrustreerd. Anderen doen zich daarentegen weer agressief of onverschillig voor.

Vaginisme en de vicieuze cirkel
 

Bij vaginisme kan gemakkelijk een vicieuze cirkel ontstaan: doordat gemeenschap pijn doet is het logisch dat er angst ontstaat dat het de volgende keer opnieuw pijn gaat doen. Bij deze gedachte wordt de vagina minder vochtig, wat weer leidt tot meer pijn. Ook kan de seksuele opwinding verdwijnen op het ogenblik dat er wordt geprobeerd om gemeenschap te hebben. Als daarnaast de bekkenbodemspieren onbewust worden aangespannen als reactie op ‘de pijn die komen gaat’, wordt de pijn erger, en is er een volgende keer nog minder zin, met nog minder vochtigheid en sterker aanspannen van de spieren als gevolg.

Hoe ontstaat vaginisme?
 

Het kan heel lastig zijn om het plezier in vrijen weer te hervinden en de controle over de bekkenbodemspieren terug te krijgen.  Vaak is het moeilijk de oorzaak aan te duiden waardoor vaginisme is ontstaan.
Sommige vrouwen hebben vanuit hun opvoeding een negatieve houding tegenover seks meegekregen en gaan seks beschouwen als iets vies.

Het kan een relationele oorzaak hebben: als je vertrouwens- of intimiteitsproblemen hebt en je je niet zo gemakkelijk voor je partner kan openstellen. Je lichaam sluit zich als het ware van je partner af.
In een periode van nervositeit en stress produceert het lichaam minder vocht. Het resultaat hiervan kan zijn: droge ogen, mond en vagina. En met een droge vagina gemeenschap hebben kan heel pijnlijk zijn.
Bepaalde medicijnen en ziekten kunnen voor vaginale droogheid zorgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan antidepressiva, medicijnen tegen urine-incontinentie, antihistaminica en diuretica.

Ook de overgang kan het begin zijn van deze vicieuze cirkel.  De veranderingen in de hormoonspiegel die dan optreden, hebben een effect op de geslachtsorganen. De vaginale wordt gevoeliger en minder vochtig. Als hier onvoldoende rekening mee wordt gehouden, kan dit pijn veroorzaken.
Meer over de mogelijke oorzaken van Vaginisme kunt u hier lezen.

Als een vrouw er niks aan doet
 

Bij vrouwen die doorgaan met gemeenschap terwijl het pijn doet, kan op den duur het inbrengen van de penis of zelfs het proberen al heel pijnlijk zijn. Ook het aanraken van de huid met uw vinger, het inbrengen van een tampon, zitten, fietsen of het dragen van een strakke broek is vaak pijnlijk. De huid is dan chronisch geïrriteerd. Soms zijn er kleine, nauwelijks zichtbare rode plekjes bij de vaginaopening. Hoewel artsen dit beeld wel een ‘focale vulvitis’ of ‘vulvaire vestibulitis’ noemen (dat wil zeggen een plaatselijke ontsteking van de huid bij de ingang van de vagina), is een ontsteking als oorzaak nooit bewezen. De huid, die in dit gebied relatief vochtig is en ‘smet’, geneest moeilijk. Een te hoge spanning in de spieren van de bekkenbodem staat genezing van de geïrriteerde en pijnlijke huid in de weg. Allereerst moet dit opgelost worden.

Prostaat, plas en erectieproblemen
 

Bij mannen die last hebben van een te vaak en te strak aangespannen bekkenbodemspier kan de prostaat en blaas geïrriteerd raken. Plasproblemen en pijnklachten in het gebied van de bekkenbodem, achter het scrotum en/of in de prostaat zijn vaak het gevolg.
Ook kunnen er erectieproblemen ontstaan. De erectie kan bijvoorbeeld niet meer stijf genoeg worden, of niet lang genoeg aanhouden.

Vroegtijdig klaarkomen
 

Ook kan een man last krijgen van vroegtijdig klaarkomen. Wanneer de bekkenbodem al te zeer gespannen is kan extra aanspanning tijdens de opwindingsfase bij mannen tot overprikkeling leiden, waardoor er controleverlies ontstaat en vroegtijdig klaarkomen. 

Mannen en de vicieuze cirkel
 

Ook bij mannen kan er een vicieuze cirkel ontstaan als het een keertje niet lekker heeft gelopen, hij geen goede erectie heeft gekregen of pijn bij de gemeenschap heeft ervaren. Dit kan ook bij hem leiden tot angst en spanning voor een volgende keer en ervoor zorgen dat hij zijn bekkenbodem te strak gaat aanspannen.

En wat te doen bij te strak gespannen bekkenbodemspieren?
 

Bij bekkenbodemproblemen zijn verschillende soorten behandelingen mogelijk: oefeningen, fysiotherapie, medicijnen, een ring of een operatie. De soort behandeling is afhankelijk van uw klachten en de bevindingen bij onderzoek.
 

Behandeling bij vaginisme
 

In de meeste gevallen komt u hiervoor ook terecht bij bekkenbodemfysiotherapeut.
Afhankelijk van wat een vrouw wil bereiken wordt er gekeken naar wat de oorzaken van het vaginistisch reageren zijn en wat het probleem in stand houdt. Tijdens de behandeling wordt meestal veel aandacht besteedt aan het geven van voorlichting over de anatomie en het functioneren van de geslachtsorganen.
Het opsporen van negatieve, remmende gedachten over seksualiteit en deze proberen om te buigen tot meer positieve gedachten is ook een wezenlijk onderdeel van de behandeling. Er worden praktische oefeningen meegegeven in de vorm van een stappenplan. Via oefeningen (een stap -voor stap methode) kunnen vrouwen zelf thuis oefenen om het vaginisme te overwinnen. 

Behandeling bij urineverlies
 

• Een bandje onder de plasbuis kan bij vrouwen effectief zijn als er, ondanks fysiotherapie, nog steeds urineverlies is. Het bandje zorgt voor een stevige onderlaag voor de plasbuis, waar deze op dichtgedrukt kan worden als er druk op de plasbuis komt door bijvoorbeeld hoesten of tillen. Het bandje wordt geplaatst onder plaatselijke verdoving. Nog tijdens de operatie kan worden gecontroleerd of het effectief is: door de patiënt te laten hoesten, is te zien of de plasbuis zich inderdaad goed sluit als er druk op wordt uitgeoefend.
   
• Een ring in de bekkenbodem kan ook helpen tegen een ernstige verzakking. De ring geeft de bekkenbodem extra stevigheid. Nadeel is dat het vaak irritatie en onprettig ruikende afscheiding geeft. Toch is het soms een betere keus dan een operatie. Vooral op hoge leeftijd wordt wegens het risico dat een operatie met zich meebrengt vaak de voorkeur aan een ring gegeven. Een ring of pessarium biedt soms een oplossing voor klachten van een verzakking of inspannings-incontinentie. Door de ring wordt een verzakte blaas of een verzakte baarmoeder weer op de juiste plaats teruggebracht. Niet elke vrouw met bekkenbodemklachten zal met een ring geholpen kunnen worden: de soort verzakking en de stevigheid van de bekkenbodem spelen hierbij een rol.

Simpele oplossing bij urineverlies
 

Een simpele oplossing is het inbrengen van een (eventueel natgemaakte) tampon in de schede. Hierdoor wordt de overgang tussen de blaas en de urinebuis als het ware wat naar boven gedrukt, zodat urine moeilijker wegstroomt. Voor vrouwen die bijvoorbeeld alleen tijdens sporten last van urineverlies hebben, is dit soms een oplossing die voldoende is.

Er zijn nog een aantal andere hulpmiddelen die u zelf in de schede of de urinebuis kunt inbrengen om ongewenst urineverlies tegen te gaan. De arts kan u hierover meer informatie geven. In onze webwinkel kunt u ook vaginaballetjes vinden. Die kunnen ook prima helpen om de bekkenbodemspieren beter te leren aanspannen.

Operatieve behandelingen
 

De gynaecoloog adviseert een operatie als andere maatregelen onvoldoende mogelijkheden bieden. Een operatie is noodzakelijk bij een ernstige verzakking (als organen door de bekkenbodem heen naar buiten zakken). Als de schede is verzakt, kan die wat worden ‘opgetrokken’ om het probleem te verhelpen. Bij verzakking van andere organen, zoals baarmoeder of blaas, kunnen de bindweefselbanden waarmee die organen in de buik hangen, wat worden ingekort.  Een operatie heeft als voordeel dat uw klachten meestal verminderen of verdwijnen.

Wel moet u altijd rekening houden met een kleine kans op complicaties of terugkeer van de klachten na een aantal jaren. Hoe effectief de operatie is, is onder andere afhankelijk van de kracht van het bindweefsel. Ook het opvolgen van de instructies ná de operatie is belangrijk: zo mag er, om de bekkenbodem te ontlasten, in de drie tot zes maanden na de operatie niet te zwaar worden getild.

Een prostaatoperatie
 

Een prostaatoperatie wordt soms gedaan bij mannen die problemen hebben met uitplassen. Als de prostaat te groot is, kan die namelijk de plasbuis afknellen en een goede doorstroming in de weg staan.
Probleem van deze operatie is dat hij soms wordt uitgevoerd terwijl de oorzaak van de klachten niet in de prostaat maar in de bekkenbodem zit. Na de operatie blijkt dan dat niet de (vergrootte) prostaat het probleem was, maar een te grote spanning in de bekkenbodem. Mannen met plasproblemen wordt dus aangeraden éérst een verwijzing naar een fysiotherapeut te vragen.

En nu?
 

Afwijkingen van de bekkenbodem zijn gelukkig niet levensbedreigend. Een beslissing hoeft u dan ook nooit onmiddellijk te nemen.
Wilt u er wat aan doen? Dan kan uw huisarts u helpen. Hij kan u desgewenst doorverwijzen naar een bekkenfysiotherapeut of een seksuoloog.
Als deze behandelingen onvoldoende helpen, kan een gynaecoloog een meer ingrijpende behandeling zoals een operatie voorstellen.
U bent echter degene die de voor- en nadelen van een behandeling tegen elkaar kan afwegen.
 

• Een vezelrijk dieet en veel drinken kunnen helpen de ontlasting soepel te houden. Zo voorkomt u verstopping en onnodig persen. Minimaal 1,5 liter vocht (inclusief koffie en thee) per dag is verstandig, maar meer dan 2,5 liter is niet nodig.
   
• Bij overgewicht neemt de belasting van de bekkenbodem toe. Het verminderen van overgewicht (minder eten, meer bewegen) is dan ook van belang.
   
• Oppassen met zwaar tillen. Bij klachten over een zwakke bekkenbodem kunt u veel en zwaar tillen beter achterwege laten. Normale tilwerkzaamheden (boodschappen doen, stofzuiger de trap opdragen) zijn geen probleem. Als u beroepsmatig zwaar lichamelijk werk verricht, is het verstandig met uw bedrijfsarts te overleggen.
   
• Vooral bij hoesten wordt de bekkenbodem veelvuldig zwaar belast. Het is dan ook verstandig de kans op hoesten te verkleinen door te stoppen met roken.
   
• Door het dragen van strakke korsetten of strakke broeken wordt de druk in de buik groter en daarmee de bekkenbodem zwaarder belast. Buik- en bekkenbodemspieren worden minder gebruikt en kunnen zo verslappen. Het dragen van ruime kleding is daarom beter.
   
• Een verzwakte bekkenbodem als gevolg van het ouder worden, of zwangerschap, kunt u eenvoudig zelf versterken door gerichte oefeningen. Zie Oefeningen en tips voor verbeteren zwakke bekkenbodem.
  En het artikel Ben Wa Ballen hoe gebruik je ze? En wat is de juiste keuze?
   
• Maar ook kunnen ontspannende oefeningen helpen bij een gespannen bekkenbodem. Zie Oefeningen bij gespannen bekkenbodemspieren.
   
• Bij  een zwakke bekkenbodem kunt u beter geen sporten doen waarbij u veel moet springen op een harde onderlaag (bijvoorbeeld volleybal) of waarbij de druk in de buik sterk verhoogd wordt (bijvoorbeeld aerobics). Het is dan beter om een sport te kiezen waarbij de bekkenbodem minder wordt belast. Voorbeelden zijn zwemmen, schaatsen, fietsen, tafeltennis of golfen.
   
• Om ervoor zorgen dat het vrijen plezier is en gemeenschap geen pijn doen is het aan te raden gebruik te maken van een glijmiddel. Lees het artikel Hoe kies je het juiste glijmiddel voor een goede keuze. Ook een langer voorspel zal ervoor zorgen dat de vagina vochtiger wordt en gemeenschap fijner verloopt. Soms ook helpt het veranderen van houding tijdens gemeenschap.