Als penetratie van vagina (door penis, vinger of tampon) niet mogelijk lijkt heeft u last heeft van vaginisme. U wilt wel gemeenschap, maar heeft het gevoel dat het niet past en dat het daarom telkens niet lukt. Dit wordt ook wel op slot gaan genoemd.
Vaginisme is niet bij iedereen het zelfde. Er zijn verschillende soorten vaginisme. Sommige vrouwen lukt het bijvoorbeeld wel om een tampon of vinger in te brengen, maar lukt penetratie van een penis niet.
Ook de oorzaken van vaginisme verschillen.
Vaginisme is niet bij iedereen het zelfde. Er zijn verschillende soorten vaginisme. Sommige vrouwen lukt het bijvoorbeeld wel om een tampon of vinger in te brengen, maar lukt penetratie van een penis niet.
Ook de oorzaken van vaginisme verschillen.
Het kan ook zijn dat u last heeft van dyspareunie (pijn bij het vrijen) of PVD (branderig gevoel). Dyspareunie en vaginisme lijken veel op elkaar, bij dyspareunie is penetratie meestal wel mogelijk maar pijnlijk. Vrouwen met dyspareunie kunnen zich een goede voorstelling van penetratie maken en kunnen zich ook goed voorstellen hoe ze zich voelen als gemeenschap lukt, voor vrouwen met vaginisme is dit vaak moeilijk.
Inleiding behandeling van vaginisme
Er zijn meerdere opties om van vaginisme af te komen. De meeste vrouwen komen (via de huisarts) bij een seksuoloog, bekkenfysiotherapeut of gynaecoloog terecht.
De behandelingen tussen de seksuologen, bekkenfysiotherapeuten en gynaecologen zijn uiteraard verschillend, maar ook bij seksuologen en bekkentherapeuten zijn diverse behandelingen mogelijk.
In dit artikel leggen wij u uit welke behandelingen er allemaal zijn, wat u precies kunt verwachten, en wat de behandelduur en de kosten zijn. Zo komt u beslagen ten ijs, en kunt u zelf goed meedenken over wat voor u de beste weg is om van uw vaginisme af te komen.
Wij beginnen met het bezoek aan de huisarts.
Huisarts
Inleiding
De meeste mensen vinden het lastig om met seksuele problemen naar de huisarts te gaan. Vaak heeft dat te maken met schaamte. Daarbij hebben de meeste huisartsen weinig training gehad in het praten over seksuele problemen, en niet elke huisarts doet dat van nature even gemakkelijk. Toch is het nuttig om met een vermoeden van vaginisme naar de huisarts te gaan. Deze kan bepalen of het inderdaad vaginisme is, of dat er iets anders aan de hand is.
Uw huisarts kan vervolgens met u meedenken over de meest passende behandeling en doorverwijzing, meestal naar een seksuoloog of bekkenfysiotherapeut. Het kan fijn zijn om van te voren te kijken welke behandelaars in de buurt zitten en welke u aanspreken.
Vanuit het Nederlands Huisartsen Genootschap is er een richtlijn opgesteld voor seksuele klachten, waaronder vaginisme. De meeste huisartsen volgen deze richtlijn (maar niet allemaal).
Uw huisarts kan vervolgens met u meedenken over de meest passende behandeling en doorverwijzing, meestal naar een seksuoloog of bekkenfysiotherapeut. Het kan fijn zijn om van te voren te kijken welke behandelaars in de buurt zitten en welke u aanspreken.
Vanuit het Nederlands Huisartsen Genootschap is er een richtlijn opgesteld voor seksuele klachten, waaronder vaginisme. De meeste huisartsen volgen deze richtlijn (maar niet allemaal).
Het kan helpend zijn om samen met uw partner te komen zodat deze de huisarts ook van informatie kan voorzien.
Vragen bij vaginistische klachten
De huisarts stelt meerdere vragen om klachten en de vermoedelijke oorzaak van uw klachten helder te krijgen. Verwacht vragen zoals:
- Hoe lang zijn deze klachten er al?
- Is er in de loop van de tijd iets veranderd aan de klacht?
- Is dit bij elke seksuele activiteit of alleen in bepaalde situaties?
- Heeft u iets aan uw vagina opgemerkt want u niet vertrouwt?
- Is deze klacht er ook buiten de seks om (bijvoorbeeld bij het inbrengen van een tampon)?
- Als u ook pijn heeft: Wat doet u zodra u pijn heeft?
- Waar zit de pijn precies?
- Hoe hinderlijk zijn de klachten?
- Heeft u wel zin in seks? Lijkt seks u plezierig?
- Wordt u wel opgewonden?
- Wat gaat op seksueel gebied goed? Kunt u een orgasme krijgen?
- Is er angst voor een SOA, zwangerschap, pijn of penetratie?
- Heeft u door de klachten last van een schuldgevoel of belemmerende gedachten?
- Heeft u negatieve seksuele ervaringen gehad?
- Heeft uw partner seksuele problemen?
- Zijn er relatieproblemen?
- Gebruikt u medicijnen?
- Zijn er incontinentieklachten of problemen met de stoelgang?
- Zijn er andere vaginale klachten zoals jeuk of littekens (bv door een bevalling)?
- Is er een kinderwens?
Bron NHG
Lichamelijk onderzoek door huisarts
Het is meestal niet nodig dat de huisarts een inwendig onderzoek uitvoert. Mocht hij dit toch voorstellen, laat dan uitleggen waarom dit nodig is en bedenk of u hier zelf ook achterstaat.
Omdat er in enkele gevallen wel een lichamelijke oorzaak is, vinden sommige artsen het verstandig dit meteen uit te sluiten. Ook als uzelf denkt dat er een lichamelijke oorzaak is kan het goed zijn om dit uit te sluiten. Als u echter erg opziet tegen een inwendig onderzoek en hier gespannen van raakt kan het meer kwaad dan goed doen (zeker als u te maken heeft gehad met seksueel misbruik). U kunt er ook voor kiezen om eerst met een behandeling te beginnen, en eventueel op een later moment een lichamelijk onderzoek te laten doen.
Omdat er in enkele gevallen wel een lichamelijke oorzaak is, vinden sommige artsen het verstandig dit meteen uit te sluiten. Ook als uzelf denkt dat er een lichamelijke oorzaak is kan het goed zijn om dit uit te sluiten. Als u echter erg opziet tegen een inwendig onderzoek en hier gespannen van raakt kan het meer kwaad dan goed doen (zeker als u te maken heeft gehad met seksueel misbruik). U kunt er ook voor kiezen om eerst met een behandeling te beginnen, en eventueel op een later moment een lichamelijk onderzoek te laten doen.
Overleg van te voren als u liever heeft dat een vrouw het onderzoek doet.
Lichamelijk onderzoeken om lichamelijke aandoeningen uit te sluiten kunnen zijn::
- Bekkenbodemspieren (o.a. aanspannen en ontspannen).
- Vulva (hij zal o.a. letten op huidaandoeningen).
- Vagina (De huisarts kan de spanning testen door voorzichtig een vinger in de vagina te houden).
U kunt zelf meekijken met een spiegel. Als u tussentijds wilt stoppen met het onderzoek, dan kan dat.
Als er ook pijnklachten zijn kan de huisarts vragen om de plaatsen aan te wijzen waar u pijn heeft. Hij/zij zal deze vervolgens aanraken met een wattenstokje of vinger. Als u geen specifieke plekken kan aanwijzen zal uw huisarts verschillende plaatsen aanraken om te kijken of dit de pijn veroorzaakt.
Oplossingen
Indien nodig kan een huisarts meer uitleggen over:
- Bekkenbodem en vulva (o.a. anatomie).
- De vicieuze cirkel waar u in terecht kunt komen bij pijn en die de pijn in stand houdt (zie afbeeldingen hieronder).
- Seksualiteit.
- Mythen doorprikken zoals: seks zonder penetratie is geen echte seks.
- Bij kinderwens: uitleg over zelfinseminatie, hierdoor is zwanger worden zonder penetratie mogelijk. Voor onderzoeken tijdens de zwangerschap scheelt het als het wel lukt om de bekkenbodemspieren te ontspannen.
De huisarts geeft vaak een pijnverbod, dat wil zegen dat u geen seksuele handelingen heeft die pijn doen. Het kan zijn dat de huisarts een vervolgafspraak voorstelt om te kijken wat het effect is van het pijnverbod of de extra uitleg.
Verwijzing door huisarts
Over het algemeen zal een huisarts verwijzen naar:
- Seksuoloog of bekkenfysiotherapeut. In de richtlijn staat het advies om bij vaginisme te verwijzen naar een seksuoloog, maar omdat niet iedere regio een seksuoloog heeft (of een met een lange wachtlijst) wordt er ook wel gekozen voor verwijzing naar een bekkenfysiotherapeut.
- Bij aanwezigheid van meerdere bekkenklachten of vermoeden dat het probleem meer in de bekken zit zal de huisarts ook verwijzen naar de bekkenfysiotherapeut.
- Als u voorkeur heeft voor een seksuoloog of bekkenfysiotherapeut kunt u dit uiteraard aangeven.
- Gynaecoloog als er een lichamelijke (mede)oorzaak vermoed wordt.
- Relatietherapeut als er veel relatieproblemen meespelen.
- Psychotherapeut of psycholoog als er een trauma is dat eerst verwerkt moet worden.
Bron richtlijnen NGH.
Vrouwen met vaginisme zijn vaak gezonde vrouwen waar verder niets aan mankeert. Mijn indruk is, dat het vrouwen betreft, die zich voegen naar maatschappelijke normen,
zoals dat brave meisjes niet uit zijn op seks.
(Mieke Poelsma)
Seksuoloog
Inleiding
Seksuoloog is een vrijgevestigd beroep, dit betekent dat iedereen (ook mensen zonder scholing) zich seksuoloog kan noemen.
Gelukkig kunnen behandelaars die de tweejarige opleiding seksuologie gevolgd hebben zich registreren bij de Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie (NVVS).(https://www.nvvs.info/clienten/zoek-een-seksuoloog). Door deze registratie weet u dat deze behandelaars voldoende scholing hebben en zich moeten houden aan de beroepscode NVVS voor een zorgvuldige behandeling en bejegening van patiënten. Dit wil niet zeggen dat seksuologen die er voor kiezen zich niet bij de NVVS aan te sluiten geen kundige seksuologen zijn, maar daar is geen toezicht op.
Gelukkig kunnen behandelaars die de tweejarige opleiding seksuologie gevolgd hebben zich registreren bij de Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie (NVVS).(https://www.nvvs.info/clienten/zoek-een-seksuoloog). Door deze registratie weet u dat deze behandelaars voldoende scholing hebben en zich moeten houden aan de beroepscode NVVS voor een zorgvuldige behandeling en bejegening van patiënten. Dit wil niet zeggen dat seksuologen die er voor kiezen zich niet bij de NVVS aan te sluiten geen kundige seksuologen zijn, maar daar is geen toezicht op.
Vaginisme heeft evenveel te maken met de vagina
als anorexia met de mond.
(Jelto Drenth)
Verschil arts-seksuoloog en psycholoog-seksuoloog
Artsen, psychologen, psychotherapeuten en psychiaters kunnen de opleiding seksuologie volgen. Door gemengde groepen tijdens de opleiding is de kennis van alle seksuologen aan het einde van de opleiding redelijk gelijk, maar de aanpak kan onderling verschillen. Arts-seksuologen mogen lichamelijk behandelen en lichamelijk onderzoek doen, andere seksuologen niet. Daarnaast zorgen persoonlijke ervaringen met het behandelen van vaginisme voor een onderling verschil.
Intake bij seksuoloog
Bij de eerste afspraak zal de seksuoloog verschillende vragen stellen om inzicht te krijgen in uw klachten. De seksuoloog kan hierdoor bepalen of het alleen om vaginisme gaat, of dat er ook psychologische problemen meespelen zoals spanningsklachten of angstklachten. Als dit laatste het geval is, dan wordt hier tijdens de behandelingen ook aan gewerkt.
Denk aan vragen over:
- De klacht.
- Persoonlijke situatie (gezin en werk).
- Huidige relatie en eerdere relaties.
- Uw seksuele ontwikkeling.
- Eerdere positieve en negatieve seksuele ervaringen.
- Welke “opvoedingsboodschappen over seksualiteit” u meekreeg van ouders, school of omgeving.
- Lichamelijke gezondheid en psychisch welbevinden.
- Vermogen tot ontspannen
- Eerdere behandelingen.
Na de intake volgt een behandelplan, hierin staan diagnose en behandeldoelen. Er wordt meestal in overleg besloten welke vorm van therapie het beste resultaat zal opleveren.
Verschillende behandelingen bij seksuoloog
Veel seksuologen gebruiken een zogenaamde vierhoeksbenadering waarbij ze kijken naar:
- De fysieke kant.
- De psychische kant.
- De relationele kant.
- De seks zelf.
Denk hierbij aan de volgende onderdelen:
- Bespreken van negatieve en remmende gedachten over seksualiteit en deze ombuigen naar iets positiefs.
- Gesprekken over huidig seksleven. Bent u tevreden met uw huidige seksleven, hebt u plezier?
- Gesprekken over seks in het algemeen.
- Gesprekken over uw kijk op uw lichaam.
- Oefeningen voor het inbrengen van pelottes en vibrator.
- Het loslaten van angst.
- Praten over uw gehele gevoelsleven.
- Bespreken van eventuele negatieve seksuele ervaringen uit het verleden of traumaverwerking.
- Bespreken van uw huidige relatie en eventuele relatieproblemen.
- Kijken wat de oorzaak van uw vaginisme is en wat het vaginisme in stand houdt.
- De dynamiek tussen u en uw partner, wat zijn voor jullie individueel belangrijke aspecten binnen de relatie.
- Op relationeel vlak, bij intimiteit en seksualiteit kijken of er iets prettiger kan en kijken hoe de relatie ondersteunend kan werken om problemen op te lossen.
- Uitleg over seksuele opwinding.
- Tips voor seksuele beleving individueel en met partner.
- Tips om libido te verhogen.
- Uitleg over anatomie en werking van geslachtsorganen.
- Leren genuanceerder te voelen (minder alert zijn op pijn).
- Zorgen voor voldoende ontspanning.
Hier kan uw partner ook bij betrokken worden.
Exposurebehandeling
Een andere veelgebruikte behandeling is exposure. Deze behandeling mag alleen gegeven worden door arts-seksuologen omdat u samen met de behandelaar inwendige oefeningen doet. Soms wordt er bij exposure ook een psycholoog betrokken (o.a. in het LUMC).
Mieke Poelsma geeft aan dat in 2017 alle exposure behandelingen bij vrouwen met vaginisme die bij haar kwamen zijn gelukt (gemeenschap is mogelijk zonder pijn en met plezier). Voordat ze met exposure werkte kon ze ongeveer 30% van de vrouwen helpen.
Sommige seksuologen werken voornamelijk met de exposurebehandeling, anderen gebruiken dit meer als eindtraject. Zo geeft Ilse van Rij aan dat de timing belangrijk is, als het bijvoorbeeld niet lukt opwinding te delen op een andere manier dan door penetratie werkt ze daar eerst aan. Ook kijkt ze naar de autonomie binnen de relatie, lukt het om eigen grenzen en wensen aan te geven. Daarnaast varieert ze, afhankelijk van het verloop, in de tijd tussen de behandelingen.
Minke van der Velde geeft aan dat na exposurebehandelingen de angst om iets vaginaal in te brengen wel overwonnen is maar dat er vaak nog pijn bij het inbrengen is waardoor vervolgbehandelingen nodig zijn.
Onderdelen van de exposurebehandeling
- Uitleg met een spiegel.
- Aanspannen en ontspannen bekkenbodemspieren.
- Aanraken van uw vagina en daarbij aanspannen en ontspannen.
- Toegang tot uw vagina verkennen.
- Oefenen met pelottes zodra u het vertrouwen heeft dat de kleinste past.
- Oefenen met pelottes waarbij de partner mee kijkt.
- Uitleg over seksuele opwinding en andere informatieve uitleg.
- Oefenen met pelottes samen met uw partner (soms komt de partner ook mee naar behandelingen).
- Mieke Poelsma past soms ook EMDR toe als de angst voor penetratie tijdens exposure onvoldoende afneemt of de voortgang belemmert.
Groepsbehandelingen
Vroeger werd er veel gewerkt met groepsbehandelingen, momenteel worden deze groepen (voor zover wij weten) alleen nog in Friesland aangeboden. De groep bestaat meestal voor 50% uit vrouwen met vaginisme, maar ook uit vrouwen met andere klachten zoals orgasmeproblemen of algeheel ongemak met seksualiteit. De diversiteit maakt de groepsaanpak krachtig omdat de deelnemers van elkaar kunnen leren en er verschillende ontwikkelwensen, visies en ervaringen zijn. Daarnaast kan het fijn zijn lotgenoten te ontmoeten en te zien dat u niet de enige bent.
Onderdelen van de groepstherapie:
- Voorlichting
- Psychotherapie
- Cognitieve gedragstherapie
- Mindfullness
- Exposure
De therapie richt zich op de doelen van de deelnemers, waarom ze dat willen en hoe ze dat kunnen bereiken. Dit kan betekenen dat vrouwen na de behandeling nog geen gemeenschap kunnen of willen hebben, maar hier geen last meer van ervaren omdat ze seksueel plezier kunnen ervaren op andere manieren en vaginisme het zelfbeeld niet meer in de weg staat.
De groepen worden begeleid door een seksuoloog (Gea Bijzitter), samen met een psychotherapeut met extra scholing in mindfullness. Op dit moment start er twee keer per jaar een groep bij praktijk Maarsingh & van Steijn (http://www.maarsinghenvansteijn.nl/content/3-particulier/6-trainingen/5-groepsbehandeling-vrouw-en-vrij/productblad-vrouw-en-vrij.pdf). Maar er worden ook elders in Friesland groepen georganiseerd.
Als u Gea mailt (gea.bijzitter@gmail.com) laat ze weten waar en wanneer de eerstvolgende groep van start gaat. Ook bekijkt ze of u in aanmerking komt voor vergoeding.
Als u Gea mailt (gea.bijzitter@gmail.com) laat ze weten waar en wanneer de eerstvolgende groep van start gaat. Ook bekijkt ze of u in aanmerking komt voor vergoeding.
Verwijzingen/samenwerking seksuoloog
Sommige seksuologen werken vaak samen met een bekkenfysiotherapeut die het meer lichamelijke deel (ontspanningsoefeningen, bewuster worden van de bekkenbodem, zie ook het stuk over bekkenfysiotherapie) op zich neemt. Anderen werken samen met een bekkenfysiotherapeut als er een te hoge spierspanning in de bekkenbodem blijft. Dit kunnen zowel arts-seksuologen als psycholoog-seksuologen zijn.
Naast bekkenfysiotherapeuten verwijzen seksuologen soms door naar psychologen, haptotherapeuten (bij moeite om het lichaam goed aan te voelen) en gynaecologen (bij een zwangerschapswens). Dit kan parallel aan de behandeling, of na de behandeling.
Kosten en behandelduur seksuoloog
U kunt zonder verwijzing terecht bij de meeste seksuologen. Seksuologen die onder de afdeling gynaecologie vallen worden uit de basisverzekering vergoed, hiervoor hebt u wel een verwijzing nodig.
Seksuologen NVVS worden vergoed uit de basisverzekering als er op de verwijzing staat dat u voor angst of posttraumatisch stress word doorverwezen. Sommige verzekeraars vergoeden daarnaast in aanvullende pakketten seksuologen NVVS, maar alleen als uw huisarts heeft doorverwezen.
Voor een overzicht zie https://www.nvvs.info/clienten/vergoedingen.
Voor een overzicht zie https://www.nvvs.info/clienten/vergoedingen.
Daarnaast zijn er veel seksuologen die ook andere registraties en specialismen hebben waardoor u aanspraak kan maken op vergoeding. Bespreek dit van te voren met de behandelaar. Het is vooraf niet altijd te voorspellen hoeveel gesprekken nodig zijn. Er zijn minimaal 3 afspraken nodig (Mieke Poelsma en Henriette Schoones), maar soms veel meer. Dit is mede afhankelijk van uw precieze problematiek.
Nynke Nijman geeft aan dat ze vrouwen met vaginisme meestal 8 a 9 keer ziet. Nynke: "Dit is afhankelijk van hoe het proces verloopt: hoeveel prioriteit de behandeling heeft, de kwaliteit van uw relatie of überhaupt de aanwezigheid van een partner en of er andere psychische problemen meespelen. Ook externe factoren die prioriteit hebben of stress veroorzaken hebben invloed op het proces. Het is een aantal keer gebeurd dat er na een jaar nauwelijks beweging zat in de vaginistische klachten (maar wel in de relatie-kwaliteit, kennis over seksualiteit en anatomie, ontwikkeling van seksuele identiteit), en dat het leek alsof er vanuit het niets een knop om ging, dat het lijf wel helemaal wilde meewerken. Soms is het te verklaren, soms is er tijd nodig voordat de puzzelstukjes op hun plek vallen".
Veel vrouwen met vaginisme geven aan dat ze zich ‘geen vrouw voelen’ wanneer ze vaginisme hebben. Die aanname wordt vaak als eerste onderuit gehaald in de groep,
vrouwelijkheid en seksualiteit omvatten gelukkig veel meer
dan alleen het wel of niet gepenetreerd kunnen worden.
(Gea Bijzitter)
Sense
Tot 25 jaar kunt u gratis met seksuele klachten bij Sense terecht. Sense is een laagdrempelige voorziening voor jongeren voor informatie, signalering en advisering op het gebied van seksualiteit. De hulpverleners van Sense zijn werkzaam als (sociaal) verpleegkundige, consulent seksuele gezondheid of arts. Zij zijn wel geschoold in het praten over seksualiteit, maar niet in het geven van therapie of behandelingen (uitgezonderd medicijnen voor SOA's). Indien nodig verwijst Sense door.
Voor meer informatie: https://www.sense.info/nl/hulp-advies
Bekkenfysiotherapeut
Inleiding
De bekkenfysiotherapeut maakt u door middel van oefeningen en uitleg bewust van uw onderlichaam en de spierspanning van uw bekkenbodem zodat de bekkenbodemfunctie zich kan herstellen. U leert de
spieren van de bekkenbodem te ontspannen en controleren. Meestal gaat u, zodra er controle is over de bekkenbodemspieren, oefenen met het stapsgewijs inbrengen van een vinger of pelotte.
Ook krijgt u uitleg over de werking van bekkenbodemspieren en lichamelijke veranderingen tijdens seksuele opwinding.
Ook krijgt u uitleg over de werking van bekkenbodemspieren en lichamelijke veranderingen tijdens seksuele opwinding.
Bekkenfysiotherapeuten hebben geen scholing gehad in seksuele klachten, tenzij ze hier later aanvullende scholing voor volgen. Wij adviseren daarom een bekkenfysiotherapeut met extra scholing te zoeken.
De bekkenbodem is een seksueel orgaan, de spiegel van de ziel.
(Angelique Visser)
Intake bekkenfysiotherapeut
Bij de eerste afspraak zal de bekkenfysiotherapeut vragen stellen om inzicht te krijgen in de klachten en uit te sluiten dat er geen andere aandoeningen zijn.
Verwacht vragen zoals:
Verwacht vragen zoals:
- Welke klachten zijn er precies?
- Wanneer zijn deze klachten ontstaan?
- Wanneer hebt u er last van?
- Zijn er ook buikklachten, rugklachten of bekkenklachten?
- Hoe is de stoelgang?
Sommige bekkenfysiotherapeuten doen tijdens de intake ook een lichamelijk onderzoek, anderen doen dat op een later moment. Als u in het verleden te maken heeft gehad met seksueel misbruik, dan wordt daar tijdens het onderzoek en de behandeling rekening mee gehouden.
Na de intake bepaalt u samen met de therapeut een hulpvraag en behandeldoel.
Lichamelijk onderzoek bekkenfysiotherapeut
Alleen geregistreerde bekkenfysiotherapeuten en artsen mogen lichamelijk onderzoeken. Gewone fysiotherapeuten en bekkenoefentherapeuten mogen dit niet. Elke bekkenfysiotherapeut staat ingeschreven in het kwaliteitsregister van het KNGF of Keurmerk fysiotherapie.
Het lichamelijke onderzoek kan zowel inwendig als uitwendig en is anders dan het onderzoek van een huisarts of gynaecoloog. De bekkenfysiotherapeut kijkt vooral naar het functioneren van bekken, bekkenbanden en bekkenbodem. Hierbij controleert ze spierspanning (eventueel met behulp van een speciale ballon), spierfunctie en kijkt ze naar lichamelijke problemen (bijvoorbeeld pijnlijke plekjes link naar artikel).
De behandeling
Afhankelijk van klachten, hulpvraag en behandeldoel bestaat de behandeling uit een aantal van onderstaande opties:
- Ontspanningsoefeningen.
- Ademhalingsoefeningen, eventueel in combinatie met het aan en ontspannen van bekkenbodem.
- Bewustwordingsoefeningen, deze maken u bewust van spanning in de bekkenbodemspieren.
- Het aanspannen en ontspannen van bekkenbodemspieren. Hierdoor kunt u de bekkenbodem bewust aan- en ontspannen en krijgt u controle over deze spieren.
- Oefeningen waarbij u stapsgewijs een vinger, pelotte/dilator of vaginale ballon inbrengt. Deze oefeningen krijgt u zodra u bewust kunt aanspannen en ontspannen.
- Massage door de bekkenfysiotherapeut om spieren wat op te rekken en daardoor te ontspannen.
- Zelfmassage, eventueel met behulp van een fitnessbal om spieren losser te maken.
- Myofeedback/biofeedback om spanning te meten. U ziet de spanning op een beeldscherm en ziet daardoor wat er gebeurd als u denkt dat u ontspant (soms is er dan nog heel veel spanning).
- Oefeningen om spieren in buik, rug of bekken te trainen.
Daarnaast krijgt u uitleg over:
- Anatomie en fysiologie van seks (wat er lichamelijk verandert tijdens seksuele opwinding).
- Wat er lichamelijk nodig is voor plezierige seks.
- De werking van bekkenbodemspieren.
- Goede toilethouding en geschikte houdingen tijdens gemeenschap.
Tussen de behandelingen door is er tijd nodig om thuis zelf te oefenen.
Bekkenfysiotherapeuten met extra seksuele scholing
Het is voor bekkenfysiotherapeuten mogelijk extra scholing op seksueel vlak te volgen met de post-hbo opleiding seksuologie. Hierna kunnen therapeuten de aantekening seksuologie bij de NVVS aanvragen. Therapeuten met deze opleiding hebben basiskennis over seksuologische problemen en kunnen daardoor beter adviseren, verhelderen en doorverwijzen. Bekkenfysiotherapeuten met deze opleiding hebben een uitgebreidere aanpak dan andere bekkenfysiotherapeuten, al kan dit onderling nog verschillen.
Angelique Visser behandelt bijvoorbeeld volgens een tweesporenplan waarbij ze zowel het fysieke als het seksuologisch deel van de klacht tegelijk aanpakt. Hier betrekt ze ook de partner bij. Als u geen partner heeft kijkt ze wat er voor u nodig is om te kunnen vrijen. De behandelingen van Angelique richten zich niet op penetratie maar op het (weer) genieten van het vrijen.
Daarnaast kunnen bekkenfysiotherapeuten de opleiding consulent seksuele gezondheid volgen. Deze opleiding is uitgebreider dan de opleiding seksuologie. Consulenten kunnen in gaan op de lichamelijke en psychosociale aspecten van seksualiteit. Een consulent seksuele gezondheid kan helpen wanneer de stap naar een seksuoloog te groot of niet nodig is. Als er psychische of relationele problemen meespelen die nog onvoldoende in kaart zijn gebracht, kan een consulent deze niet diagnosticeren of behandelen.
Kijk op https://www.nvvs.info/clienten/zoek-een-seksuoloog voor bekkenfysiotherapeuten met aantekening seksuologie of de opleiding consulent seksuele gezondheid.
Helaas staan veel bekkenfysiotherapeuten met extra seksuologische scholing niet in dit overzicht doordat voor registratie betaald moet worden.
Helaas staan veel bekkenfysiotherapeuten met extra seksuologische scholing niet in dit overzicht doordat voor registratie betaald moet worden.
Verwijzingen en kosten bekkenfysiotherapie
U kunt zonder verwijzing terecht bij een bekkenfysiotherapeut. Bij een aanvullende verzekering met fysiotherapie krijgt u bekkenfysiotherapie vergoed. Als uw verzekering geen contract heeft met de bekkenfysiotherapeut kan het zijn dat u moet bijbetalen. Er zijn meestal 6 tot 9 behandelingen nodig.
Indien nodig verwijst de bekkenfysiotherapeut door naar psycholoog, psychotherapeut, seksuoloog , relatietherapeut of gynaecoloog (bijvoorbeeld bij huidproblemen). Dit kan parallel aan de behandeling, of na de behandeling.
Voor een gezond en gelukkig seksleven is het een intact fysiek systeem belangrijk.
Daarom is de insteek van de bekkenfysiotherapeut:
bewust worden van en oefenen in ontspannen van de bekkenbodemspieren.
(Klazien Jansma)
Gynaecoloog
Inleiding
Sommige vrouwen met vaginisme worden naar de gynaecoloog verwezen, met name bij een vermoeden van een lichamelijk probleem (zoals VVS toekomst link naar overkoepelend artikel) of bij een zwangerschapswens.
Ook de gynaecoloog zal vragen stellen om inzicht te krijgen in uw klachten. Daarnaast kan hij een lichamelijk onderzoek doen. Dit onderzoek lijkt op het onderzoek van de huisarts alleen heeft een gynaecoloog specifiekere kennis en is op een andere manier getraind.
Oefeningen
Meestal krijgt u oefeningen op papier mee om thuis te doen zoals oefeningen uit het boek seksuele disfuncties (http://www.seksueledisfuncties.nl, specifiek:
- Je angst verminderen voor het binnengaan in je vagina
- Je partner betrekken bij het binnengaan in je vagina
- Stap voor stap naar gemeenschap toe (voor vrouwen met dyspareunie en vaginisme)
Kosten gynaecologie
Gynaecologie wordt vergoed uit de basisverzekering. Echter let wel, zoals bij elke verwijzing naar een willekeurige specialist in het ziekenhuis is het zo dat patiënten eerst het eigen risico moeten betalen en dat daarna de vervolgkosten uit de basisverzekering wordt vergoed.
De gynaecoloog zal u waarschijnlijk doorverwijzen naar een seksuoloog, psycholoog of bekkenfysiotherapeut.
Behandeling Vaginisme Tips
- Neem als u dit fijn vindt uw partner of een goede vriendin mee.
- Het kan fijn zijn om van te voren te kijken welke behandelaars in de buurt zitten en welke u aanspreken zodat u samen met de huisarts kan bespreken wat voor u een goede behandelwijze is.
- Geef het aan als u (nog) geen lichamelijk onderzoek wil. U kunt ook eerst beginnen met wat oefeningen en pas later een lichamelijk onderzoek hebben.
- Vraag voor een onderzoek om uitleg zodat u weet wat u kunt verwachten.
- Als u een mannelijke huisarts heeft en dit liever met een vrouw bespreekt, vraag dan vooraf of dat mogelijk is.
- Bel van te voren om in een inschatting te maken of de aanpak en scholing van de behandelaar bij u past.
- Bedenk van te voren wat uw doel van de behandeling is: kunnen penetreren, genieten van seks, zwangerschap, zwemmen met een tampon, etc.
Het niet meer kunnen genieten van het vrijen is bij iedereen op te lossen.
(Angelique Visser)
Tot slot
We adviseren om bij een vermoeden van vaginisme eerst naar de huisarts te gaan omdat deze vast kan stellen of u inderdaad last heeft van vaginisme, of dat er mogelijk wat anders aan de hand is.
U kunt samen met de huisarts bekijken of het nodig is om eerst lichamelijke aandoeningen uit te sluiten. Ook kan de huisarts u doorverwijzen naar een seksuoloog, bekkenfysiotherapeut of beiden.
Als u van te voren bekijkt wat er door uw verzekering vergoed wordt en wat u het meeste aanspreekt kan de huisarts daar rekening mee houden. Als u, of de huisarts, vermoedt dat er meer meespeelt (bijvoorbeeld spanningsklachten of angstklachten) is het raadzaam om naar een seksuoloog te gaan.
Als u liever niet naar de huisarts gaat kunt u ook zonder verwijzing terecht bij een bekkenfysiotherapeut en de meeste seksuologen. Dit kan wel verschil maken voor de vergoeding. Daarnaast kunt u tot uw 25ste bij Sense terecht.
Veel vrouwen met vaginisme zijn voldoende geholpen na een traject bij de bekkenfysiotherapeut, seksuoloog of combinatie van deze twee. Helaas is dit niet bij alle vrouwen het geval (hier zijn helaas geen duidelijke cijfers over). Over mogelijke alternatieve behandelmogelijkheden bij vaginisme kunt u hier lezen.
Het opheffen van vaginisme heeft voordeel voor uw zwangerschap en bijbehorende onderzoeken. Doe het voor uw eigen gezondheid en die van uw kind.
(Mieke Poelsma)
Overige bronnen
- https://bekkenfysiotherapietwente.nl
- https://bekkenbodem4all.nl/wp-content/uploads/2017/01/Wat-is-en-doet-nieuw.pdf
- https://nvfb.kngf.nl/verwijzers
- https://www.mst.nl/p/behandelingen/bekkenfysiotherapie/het-onderzoek-van-de-bekkenfysiotherapeuthet-onderzoek-van-de-bekkenfysiotherapeut/
- https://www.nvvs.info
- https://seksuologie.nl/
- https://www.seksuologischehulp.be/werkwijze
- https://www.thuisarts.nl/pijn-bij-geslachtsgemeenschap/ik-heb-pijn-bij-geslachtsgemeenschap-vrouw#wat-is-pijn-bij-gemeenschap
Voor dit artikel is er gesproken met:
- Mieke Poelsma (arts-seksuoloog NVVS)
- Jelto Drenth (voormalig arts-seksuoloog NVVS en groepstherapeut)
- Angelique Visser (bekkenfysiotherapeut met post-hbo opleiding seksuologie)
- Ilse van Rij (huisarts en seksuoloog NVVS)
- Klazien Jansma (bekkenfysiotherapeut en consulent seksuele gezondheid NVVS)
- Nynke Nijman (psycholoog-seksuoloog NVVS)
- Minke van der Velde (arts-seksuoloog NVVS in opleiding)
- Gea Bijzitter (Verpleegkundig Specialist GGZ, systeemtherapeut en seksuoloog NVVS)
- Meerdere vrouwen met vaginistische klachten
Auteur: Willianne van Hemert
Hulp(middelen) bij Vaginisme
Er zijn diverse producten die kunnen helpen om van uw vaginisme af te komen. U kunt overleggen met uw seksuoloog of bekkenfysiotherapeut wat u verder zou kunnen helpen. Zo zijn er verschillende dilatorsets, vibrators, dildo's, boeken en glijmiddelen. Deze producten kunt u hier vinden: https://www.depaarsekeizerin.nl/winkel/vaginisme
€ 52,95
Siliconen Dilator Set
Effectieve en meest verkochte dilator set, aanbevolen voor specialisten, bekkenfysiotherapeuten en seksuologen.
€ 39,95
Dilatorset van Dr. Laura Berman
Een effectieve dilatorset met vibraties voor behandeling van vaginisme, en andere pijn bij vrijen-klachten.
€ 34,95
Joni Massager: Klein en ergonomisch, zacht en effectief
Stimulator met super zachte buitenkant, voelt extra zacht aan.
€ 69,95
Draagbare dilatorset
Dilator set / Pelottes die je kunt dragen tijdens dagelijkse bezigheden.
€ 17,95
Pjur Med Premium Glide: bij overgevoeligheid
Fluweelzacht, medisch gecertificeerd glijmiddel op siliconen basis. Slechts enkele druppels zijn nodig.
€ 72,00
Rozenkwarts Massage Wand set (Medium en Small)
Een setje met de mooiste massage wands van de natuursteen rozenkwarts. Helend en verzorgend.
Behandelingen in vogelvlucht
Aanbevolen artikelen
Overzicht alternatieve vaginisme zorg, met praktische info: aantal behandelingen, verzekering vergoed (wel/niet) en richtlijnen.
Vaginisme. Wat houdt het in? Wat zijn de oorzaken? Hoe komt u er vanaf? Wat kunt er thuis aan doen?
Pijnlijke vagina? Overzicht van alle mogelijke vulva aandoeningen, de oorzaken en belangrijkst: hoe pijn in vagina te genezen. Pak uw seksleven weer op.
Niet iedereen heeft baat bij reguliere behandelingen. Lees hier hoe haptherapie, hypnotherapie, regressietherapie en nog meer kunnen helpen bij vaginisme.
