Toch is het enorm belangrijk om hierbij vóór de operatie al bij stil te staan. Je kunt daarmee namelijk een hoop leed voorkomen. Dat zegt Klazien Jansma*, die al meer dan 20 jaar ervaring heeft met pre- en postoperatieve bekkenfysiotherapie. Jansma: “Als je te horen krijgt dat je prostaatkanker hebt en een operatie moet ondergaan, worden mogelijke erectieproblemen vaak op de koop toe genomen. Maar na een half jaar, als de erectie nog niet (goed) tot stand komt, wordt het toch als probleem gevoeld. Voor de mannelijkheid en voor de intieme relatie met de partner. Dan kan het echter te laat zijn om het probleem op te lossen.
Als alle mannen die een prostaatoperatie ondergaan zouden weten hoe belangrijk het is om snel na de operatie te starten met oefeningen, voorkomt dat veel erectieproblemen.
En ook al lijkt seks niet meer zo belangrijk, er blijkt echt een groot verschil in de beleving tussen “af en toe seks” en “geen seks”.
Hoe meer informatie, hoe beter
Gelukkig is er veel informatie over prostaatkanker, de operatie en de complicaties op internet te vinden. Ook de uroloog, bekkenfysiotherapeut en consulent seksuele gezondheid kunnen uitleg geven over de situatie na de prostaatoperatie. Onderaan dit artikel kunt u verwijzingen vinden naar relevante artikelen.
Toch lijkt dit niet voldoende.
Uit recent onderzoek* blijkt dat 1 op de 5 mannen niet tevreden is na hun prostaatoperatie. Dat ligt voor een deel aan de complicaties op het gebied van erectiele dysfunctie en urine-incontinentie na de operatie. Voor een ander deel ligt dat aan de onderschatting van deze complicaties en de te hoog gespannen verwachtingen over de situatie na de operatie. In dit kader is dit artikel en interview met Klazien Jansma een aanvulling op de bestaande informatie. Zodat mannen (en hun partner) nog beter voorbereid zijn, de juiste vragen kunnen stellen aan professionals, tijdig beginnen met revalidatie en leed wordt voorkomen.
Mogelijke complicaties op seksueel gebied na operatie
De tijd direct na de operatie is voor de meeste mannen niet gemakkelijk. Het feit dat je geen controle hebt over je urine voelt onwerkelijk. Ook de verkorting van de penis roept vaak een schrik reactie op. Hoe beter voorbereid, hoe minder groot de teleurstelling en schrik. Hieronder daarom een rijtje van de mogelijke complicaties na een prostaatoperatie die consequenties hebben op het seksleven.
(* Let wel: de seksuele gevoelens en de beleving van seks hoeven door de operatie niet te veranderen. Een man kan na de operatie ook een erectie krijgen zoals hij dat voor de operatie gewend was en hij kan net zo goed klaarkomen en genieten van seks. Een aantal mannen ervaart zelfs een verbetering van het seksleven, doordat zij geen last meer hebben van de plasklachten als gevolg van de vergrote prostaat.)
- Urineverlies tijdens het vrijen. Urine verlies kort na de ingreep komt vaak voor maar verdwijnt in de loop van de maanden. Bekkenbodemspieroefeningen zijn belangrijk voor goed en snel herstel. Een bekkenfysiotherapeut kan hierbij helpen.
- Vaak treedt een verkorting van de penis op. Gemiddeld is dat 1 centimeter gemeten bij een gesterkte penis. Deze verkorting is blijvend.
- Door de verwijdering van de prostaat vindt er geen zaadlozing meer plaats. Immers er wordt geen prostaatvocht meer aangemaakt. De zaadlozing vindt plaats in de blaas en niet meer via de penis naar buiten. De man krijgt een ‘droog orgasme’ : hij komt klaar met alle gevoelens die daarbij horen, maar zonder zaadlozing. Mannen en ook hun partners kunnen wel het gevoel hebben dat zij dan toch iets missen.
- Een man kan pijn ervaren bij het klaarkomen. Dit kan komen doordat de plasbuis door de bestraling is geïrriteerd. Dit is meestal tijdelijk.
- In de meeste gevallen hoeft er geen bestraling plaats te vinden. Dit gebeurt alleen als de snijvlakken niet schoon zijn.
- Erectiele dysfunctie. Ondanks verfijning van de operatietechnieken kampen veel mannen na de operatie met het niet meer kunnen krijgen van een (goede) erectie. Dit komt doordat de zenuwen, die nodig zijn voor een erectie, achter en tegen de prostaat aanliggen en vaak beschadigd worden bij een operatie. Bij een technisch goed geslaagde zenuw besparende operatie is de kans op terugkeer van erecties tot zo’n 70 %, tenminste als er voor de operatie nog een goede erectie mogelijk was.
Wat te doen? Wat is belangrijk? Maar eerst: Hoe ontstaat een erectie?
Voor het ontstaan van een erectie is allereerst seksuele opwinding nodig. Door iets dat een man ziet, voelt hoort, wordt de fantasie in de hersenen aan het werk gezet en ontstaat verlangen.
Via zenuwen worden vervolgens signalen van de hersenen naar de penis overgebracht. En vullen de zwellichamen in de penis zich met bloed. Hierdoor zwelt de penis op en wordt deze stijf. Doordat er meer bloed de zwellichamen instroomt dan uitstroomt wordt de penis hard.
Om te voorkomen dat de zwellichamen leeglopen, en hiermee de erectie verdwijnt, blijven er prikkels en signalen gezonden worden via de zenuwen. Deze prikkels ontstaan tijdens het vrijen.
Herstel van zenuwweefsel
Goede zenuwen zijn dus van essentieel belang voor het ontstaan van een erectie. Om een erectie te kunnen krijgen moeten de zenuwen op de prostaat immers de signalen van de hersenen naar de penis kunnen sturen.
Na een radicale prostatectomie volgt een herstel periode van de zenuwen die 6 tot 36 maanden kan duren. In deze periode moet het beschadigde zenuwweefsel de kans krijgen om zich te herstellen.
In het eerste jaar na de operatie vindt het grootste herstel plaats, maar zenuwweefsel herstelt langzaam en tot ander half jaar na de operatie is nog verbetering mogelijk. Herstel naar de oude situatie is echter vrijwel nooit volledig. Rustig afwachten op herstel van het zenuwweefsel is echter geen optie want er is meer nodig voor het ontstaan van een erectie dan goede zenuwen.
Zwellichamen in goede conditie houden
Even belangrijk voor het ontstaan van een goede erectie zijn de zwellichamen. Als de zwellichamen in de penis niet goed functioneren wordt uiteindelijk de bloedvoorziening naar de penis belemmerd en ontstaat er kans op blijvende erectieproblemen.
Naast herstel van de zenuwen moeten dus de zwellichamen in goede conditie worden gehouden.
Voor de zwellichamen in de penis geldt: Use It or Lose it. Intimiteit, vrijen en klaarkomen is van groot belang. Het is verstandig om binnen niet al te lange tijd na de operatie de draad weer op te pakken. Om de penis te stimuleren, erecties te laten ontstaan en orgasmes te krijgen. Ook al heeft u op dat moment geen behoefte aan seks.
Doet u dat niet, dan neemt de conditie van de zwellichamen snel af. En zwellichamen die niet goed meer functioneren kunnen niet worden hersteld. Het belang is dus groot.
Erectie ondersteunen met medicijnen
Ondersteunen ook slaaperecties
Verschil tussen de erectiebevorderende middelen
De moeite van het slikken waard?
Erectie ondersteunen met Injecties (Androskat)
Hoe werkt de injectie?
Vergoeding en kosten
Helaas wordt er tegenwoordig weinig vergoed door de verzekeraars. Op www.medicijnen.nl kunt u zien wat er nog aan erectiemiddelen wordt vergoed. Sommige Sildenafil en andere merken/middelen worden onder voorbehoud vergoed als zij voor andere doeleinden dan erectie bevorderend worden geslikt.
Wat kunt u zelf doen?
1. Allereerst: Praat met uw partner
Veel stellen vinden het moeilijk om hier samen open en eerlijk over te praten. Een deskundige (seksuoloog of seksuologisch consulent) kan hierbij helpen.
2. Overleg met uw uroloog over ondersteuning van het ontstaan van erecties door medicijnen
3. Het belangrijkste: begin tijdig met stimulatie van de penis
Doen (Alleen en/of samen):
- Besluit open te staan voor seksuele prikkels.
- Wek erotische gedachten bij uzelf op en probeer opgewonden te raken.
- Zet uw fantasie aan het werk en kijk bijvoorbeeld een film, website etc.
- In een warm bad of douche is de doorbloeding beter. Wellicht voor u een goede plek.
- Stimuleer de penis en probeer een erectie op te wekken.
- Een speeltje (vibrator of masturbator) kan voor de nodige extra prikkels zorgen.
- Een glijmiddel kan ook helpen om stimulatie comfortabeler en tegelijkertijd opwindender te maken.
4. Penispomp
Uit wetenschappelijke studies (zie voor meer info de studies hieronder) blijkt dat het gebruik van een vaccuümpomp bij penisrevalidatie, na een prostaat operatie, zinvol is.
Ook voor mannen die na de operatie de lengte van de penis willen behouden, wordt vroegtijdige interventie door dagelijks gebruik van een penispomp sterk worden aanbevolen. (Zie: onderzoek onder mannen mannen* die een zenuwsparende radicale prostatectomie ondergingen, en gedurende 90 dagen dagelijks een penispomp gebruikten startend op de dag na verwijdering van de katheter).
U kunt hier alles lezen over penispompen.
5. Ga seks niet uit de weg
6. Ook belangrijk: Verwachtingen bijstellen.
7. En een gezonde leefstijl
*Met dank aan Klazien Jansma
- http://www.wikioverkanker.nl/wiki/Erectionele_revalidatie
- https://www.kanker.nl/organisaties/prostaatkankerstichting
- www.prostaat.nl
- www.deprostaatkliniek.nl
- https://www.kanker.nl/bibliotheek/artikelen/1766-seksuele-revalidatie-na-operatie-of-bestraling
Overige bronnen:
* Dalkin BL, Christopher BA. Preservation of penile length after radical prostatectomy: early intervention with a vacuum erection device.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17657210
** The Use of Vacuum Erection Devices in Erectile Dysfunction After Radical Prostatectomy
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3784970/
* Vacuum therapy in erectile dysfunction--science and clinical evidence
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20410903
*The Use of Vacuum Erection Devices in Erectile Dysfunction After Radical Prostatectomy
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3784970/
Wellicht ook interessant
Reacties
Dank je wel voor deze
Jammer dat niet iedereen deze
Beste lezers,
Beste Tom , in oktober 2019
Hoi tom , had geen prostaat
Heb al jaren erectieproblemen
In januari van dit jaar –
4 weken na operatie, vanaf
Beste mensen, Allereerst…
Beste mensen,
Allereerst. Dit, ons onderwerp is anno juli 2021 nog steeds een taboe onderwerp, uitgezonderd een aantal personen die het er wel over willen hebben. Zoals op deze site.
Anderhalf jaar geleden is mijn prostaat verwijderd. Plotseling in korte tijd, PSA rond de 5.0. De doortastende uroloog stuurde mij door voor een MRI. Randje, Glason 4+3=7 dus foute boel.
Ben 65 jaar. Had zeer goede erecties. Kon aan één kant zenuwbesparend geopereerd worden. Tumor zat op het mes na de neurosafe.
En dan. Ik las na zoeken met wat geluk van een uroloog van het Erasmus en op deze site waar ik per ongeluk op terecht kwam: begin snel met seks, zelf of met de partner. Kijk, overleg met de arts of de dure medicatie hierbij kan helpen?
Maar dan. Had veel last van oedeem. 23 lymfeklieren weggehaald. En verder … wat gaat je lichaam je vertellen. Pijn, gespannen, vocht op het schaambeen. Inwendig. Komt er iets van zwelling terug in de penis. Wat voel je. Een brandend gevoel in je onderlijf. Waar vind ik informatie over het herstel, na dat de prostaat klier is weggehaald. Wat doet je Bekkenbodem.
Het leren van plas ophouden. Enzovoorts.
Kijk, natuurlijk willen we van de kanker af. Willen we weer schoon zijn. Willen we verder kunnen met ons leven. Maar onderschat het of de gevoelens van mannen niet die wel een erectie willen maar niet perse elk uur aan seks denken of in de touwen willen hangen.
Er is meer, een weer een beetje seksuele prikkel, een nachtelijke erectie die je het gevoel geeft alles doet het nog een beetje. De seks die erbij komt is van een ander niveau, die van intimiteit en je veilig, vertrouwd voelen. Leer experimenteren. In mijn situatie waren de nachtelijke erecties er weer een beetje eerder. Dit systeem werkt anders dan het erotische systeem. Mijn ervaring is dat dit systeem veel meer om herstel vraagt. Meer fantasie, meer prikkels die eerder niet nodig waren.
Mijn lichaam gaf en geeft nog steeds na anderhalf jaar pijn (herstel zenuwpijn) aan en op verschillende plaatsen zwellingen en stekende pijn. Verder denk ik dat de pulserende oedeemtherapie die ik vanaf, na de operatie heb het herstel van een terugkeer van erecties en het beperken van incontinentie mede een bijdrage geeft bij het regelmatig zorgen voor het krijgen van erecties en zonder sperma meer klaar komen. Dit laatste vind ervaar ik niet zo als een probleem. De intentie zonder zaadlozing is, vind ik, zelfs toegenomen. Weet ik heb naar alles gezocht, alle informatie. Boeken over zenuw herstel, over pijn enzovoorts. Als je vragen aan de dokters en gespecialiseerde verpleegkundigen vraagt zeggen ze: alle mannen zijn anders. Ja, dat klopt, maar vergeet niet dat we met ons herstel ook veel algemene overeenkomsten hebben. We voelen allemaal, na de operatie, veranderingen in onze onderbuik. Krijgen wel of niet weer een erectie en voelen van alles. Dit alles willen we meer over kunnen lezen. Meer fysiologie na een prostaat verwijdering. Hoe kan alles verlopen en wat kan je voelen, verwachten er iets terug komt van een eerder functionerend lichaam. Een erectie is niet alleen seks. Het heeft ook een lichamelijke functie dat alles het nog een beetje doet. Zeker als je nog jong bent of je je nog jong voelt en het fijn vindt nog te kunnen vrijen met een penis die nog wat doet. Tja, de kanker is weg, maar daar voor in de plaats is een handicap ook niet erg fijn te moeten ervaren.
Wens iedereen het geluk er nog iets terug komt van een erectie. Het geeft je als man een fijn gevoel. Los van de seks.
Blijft hameren bij de uroloog en vragen wat kan ik verwachten, ik na de operatie ga voelen, ervaren!
Groeten, TomKu.
Ik heb zes jaar geleden een…
Ik heb zes jaar geleden een volledige porostaat operatie gehad met de Da Vincie robot
Daarbij is alles weggehaald zodat ik geen erectie meer kan krijgen en geen zaad meer kan produceren.Heb ook de Androscat geprobeerd in het bijzijn van de uroloog resultaat negatief. Aangeraden werd een penis prothese of een vacuümpomp. De pomp werkte niet bij mij , over de penisprotese, er zijn drie verschillende modellen ,voor drie verschillende prijzen, varieerend van elf duizend tot eenentwintig duizend euro er is nog een ander probleem,ik sta op een relatie site, als ik dan iemand tegen kom en het wordt serieus, en komt
tot sexueel contact (ik kan totaal niks meer)dan moet ik dat toch vertellen. Dan is het einde
oefening. Ik ben op zoek naar een vereniging die er is voor deze mannen.
En er is ongetwijfeld een site, die er is voor alleen staande vrouwen, die ook geen sex kunnen hebben. Ik wil graag weten waar ik mijn problemen terecht kan. En is er een instelling die kan zorgen dat er een contact plaats kan vinden? bijvoorbaat mijn dank
En er zijn ongetwijfeld vrouwen ,bij wie
2 jaar geleden toen 60 jaar…
2 jaar geleden toen 60 jaar een volledige porostaat operatie gehad met de Da Vincie robot
Daarbij daarbij werd verteld dat de operatie goed is gegaan. Dit was niet het geval want meteen was ik incontinent dit bracht veel verdriet met zich mee en met de covid toestaan was het moeilijk om een een afspraak te krijgen met de uroloog . Na dwingen en dringen toch een afspraak had . Enik het gevoel dat de uroloog mij niet serieus nam. Bleef zeggen alles komt goed. .. Helemaal niet waar.
Voor de operatie was ik een gezond sportieve man met een goed sexleven. Afgezien van de prostaatkanker wat ik via een psa onderzoek achter kwam . Zonder dit onderzoek was ik nooit achter gekomen want ik was niet ziek.
Mijn incontentie duurde 18 maanden ik heb allerlei medicijnen en oefeningen gedaan maar de incontinentie bleef aanhouden . Ik moest weer smeken om aandacht en zelf onderzoek gedaan naar een " malesling" Uiteindelijk door voor dringen hebben zijn 2 maanden geleden de sling geplaatst . Dus nu pas kan ik mij concentreren voor het 2de probleem erectie problemen. Weer wordt door de uroloog gezegd dat dit goed komt. We zijn 2 jaar verder.
Ik heb heel ontevreden hoe alles is gegaan.
Mijn verzoek naar degene die dit operatie nog moeten gaan doen dat zij zich goed moeten laten informeren.
Al bij al heb ik een zeer slecht ervaring met de prostaat operatie.
2016 via sexuologe …
2016 via sexuologe /psygologe testosteron supletie gesuggereerd. huisarts accoord. pas na half jaar psa gemeten.
waarde veel te hoog, ernstige z.g. kunstfout; deze controle moet als eerste bij deze medicatie gedaan worden. PSA 11, dus naar uroloog verwezen, onderzoeken, 12 bioptien in regionaal ziekenhuis, dit zonder anaesthie. zag ik niet zitten. 3e lijns voorlichting volstrekt onvoldoende, gehele verwijdering of bestraling en 3jaar testosteron naar nul. hoor maandag uw keuze. geen enkele voorlichting over de bekende gevolgen op sexueel functioneren mogelijk bij bestraling permante incontinentie en impotentie
door vernielde zenuw banen slecht slecht slecht!
Heb me goed ingelezen via google. bevriende arts om raad gevraagd ; ga naar nijmegen CWZ ziekenhuis.
daar hightech onderzoek ; slechts 3 pijnloze punkties: prostaatkanker PSA 33
Door een van de meest geroutineerde chirurgen in Nederland met Davinci robot behandeld. 19 lymfe klieren ook verwijderd ,alles schoon na 3 dagen weer thuis. geen incontinentie, geen oedeem , geen verder ongemak.
fysiologe gaf bekkenbodem therapie maar was nauwelijks nodig.
na jaar androscat gebruik aanbevolen. ook hier gebrek aan voorlichting in 3e lijn en bij aanleren. onder begeleiding. 1e toepassing ernstig bloeduitstorting. Via voorlichting van Japanse(!) webside veel meer succes.
einde ED pas na 2 jaar, gemis van prostaat geeft toch aanzienlijke verminderde beleving van sex
de "kern" is er uit, de z.g G-spot ontbreekt.
Na 6 jaar PSA onmeetbaar, gelukkig!!
